Việc đề xuất áp dụng quy chuẩn khí thải cao hơn và sớm hơn cho xe ô tô tại Hà Nội và TP HCM đang nhận được sự quan tâm đặc biệt. Đây là bước tiến quan trọng nhằm kiểm soát ô nhiễm không khí tại hai thành phố lớn nhất Việt Nam, góp phần cải thiện chất lượng môi trường sống và sức khỏe cộng đồng. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết về lộ trình, tác động và các giải pháp hỗ trợ cho quá trình áp dụng quy chuẩn mới này.
Tổng quan về dự thảo lộ trình quy chuẩn khí thải đối với xe ô tô
Dự thảo lộ trình áp dụng các quy chuẩn khí thải mới dành cho xe ô tô nhằm mục đích siết chặt kiểm soát lượng khí thải độc hại phát sinh từ phương tiện giao thông cá nhân và vận tải, góp phần giảm đáng kể tình trạng ô nhiễm không khí tại các khu đô thị lớn. Việc xây dựng kế hoạch cụ thể này do các cơ quan chức năng chủ trì, với sự phối hợp của nhiều bộ ngành liên quan để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong quá trình triển khai. Trong đó, ưu tiên hàng đầu là áp dụng sớm những tiêu chuẩn khắt khe hơn tại Hà Nội và TP HCM – nơi mật độ phương tiện giao thông rất cao và vấn đề ô nhiễm đã trở nên báo động.
Cuộc họp về áp dụng quy chuẩn khí thải xe ô tô
Cuộc họp do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì
Cuộc họp gần đây do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì đã tập trung bàn bạc kỹ lưỡng về dự thảo lộ trình nâng cao quy chuẩn khí thải đối với xe ô tô trên cả nước, đặc biệt chú trọng đến tình hình tại hai thành phố trọng điểm là Hà Nội và TP HCM. Tại đây, các thành viên tham dự đã thảo luận sâu sắc về các mức tiêu chuẩn phù hợp với từng nhóm xe theo năm sản xuất cũng như thời điểm áp dụng nhằm đảm bảo vừa tăng cường quản lý môi trường mà vẫn hạn chế tối đa ảnh hưởng đến đời sống người dân và hoạt động kinh tế.
Mục tiêu kiểm soát và giảm thiểu ô nhiễm không khí
Mục tiêu chính của dự thảo là giảm thiểu lượng khí thải gây hại phát sinh từ xe hơi, từ đó cải thiện chất lượng không khí vốn đang bị suy giảm nghiêm trọng tại nhiều nơi, đặc biệt là khu vực trung tâm của Hà Nội và TP HCM. Việc áp dụng quy chuẩn mới kỳ vọng tạo cú hích mạnh mẽ cho công cuộc bảo vệ môi trường bền vững, góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng và giảm thiểu các bệnh liên quan đến ô nhiễm đường hô hấp.
Ưu tiên áp dụng tại các đô thị lớn: Hà Nội và TP HCM
Hai đô thị lớn nhất nước được chọn làm điểm bắt đầu thực hiện quy định mới bởi mật độ dân cư đông đúc cùng số lượng phương tiện giao thông rất lớn. Đây cũng là những nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ tình trạng ô nhiễm không khí. Việc ưu tiên Hà Nội và TP HCM giúp tập trung nguồn lực kiểm tra, xử lý hiệu quả hơn, đồng thời tạo tiền đề nhân rộng mô hình sang các địa phương khác khi đạt kết quả tích cực.
Các mức quy chuẩn khí thải được đề xuất áp dụng theo năm sản xuất xe
Lộ trình đưa ra hướng dẫn cụ thể về mức quy chuẩn phù hợp theo từng niên đại sản xuất của xe ô tô nhằm đảm bảo tính công bằng cũng như phù hợp với khả năng cải tiến công nghệ từng loại phương tiện. Qua đó giúp đơn giản hóa việc quản lý cũng như giám sát hoạt động lưu hành trên đường, đồng thời nâng cao hiệu quả giảm thiểu chất gây ô nhiễm dựa trên đặc điểm kỹ thuật từng nhóm xe.
Xe sản xuất trước năm 1999 áp dụng Mức 1 (Euro 1) ngay khi Quyết định có hiệu lực
Nhóm xe cổ điển sản xuất trước năm 1999 sẽ được yêu cầu tuân thủ Mức 1 theo tiêu chuẩn Euro 1 ngay sau khi văn bản pháp lý có hiệu lực. Đây là mức thấp nhất trong các quy định mới nhưng vẫn đặt ra giới hạn rõ ràng để ngăn chặn việc tiếp tục sử dụng phương tiện có khí thải cực kỳ độc hại gây nguy hiểm cho môi trường xung quanh.
Xe sản xuất giai đoạn 1999 – 2016 áp dụng Mức 2 (Euro 2) ngay khi Quyết định có hiệu lực
Đối với những chiếc xe được sản xuất từ năm 1999 đến trước năm 2017, mức yêu cầu sẽ nâng lên thành Mức 2 tương ứng với Euro 2 để phù hợp hơn với công nghệ hiện đại hơn của xe đời mới hơn. Việc này cũng giúp dần loại bỏ hoặc cải tạo những phương tiện cũ chưa đáp ứng được điều kiện bảo vệ môi trường ngày càng nghiêm ngặt.
Xe sản xuất giai đoạn 2017 – 2021 áp dụng Mức 3 từ 1-1-2026, riêng Hà Nội và TP HCM áp dụng Mức 4 từ 1-1-2027
Nhóm xe sản xuất trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến năm 2021 sẽ có một bước tiến đáng kể khi phải đáp ứng Mức 3 kể từ ngày đầu năm 2026 trên phạm vi toàn quốc. Đặc biệt tại Hà Nội và TP HCM, thời gian áp dụng còn sớm hơn một năm kèm theo tiêu chuẩn nghiêm ngặt hơn là Mức 4 nhằm tăng cường kiểm soát phát thải trong khu vực đô thị đông dân cư nhất.
Xe sản xuất từ năm 2022 áp dụng Mức 4 từ 1-1-2026; Mức 5 từ 1-1-2032, riêng Hà Nội và TP HCM áp dụng Mức 5 từ 1-1-2028
Những mẫu xe đời mới bắt đầu từ năm 2022 sẽ phải tuân thủ ngay Mức 4 kể từ ngày đầu năm 2026 nhằm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững hơn nữa cho ngành giao thông vận tải. Tiếp theo đó, Mức tiêu chuẩn khắt khe nhất hiện nay là Mức 5 sẽ được triển khai toàn quốc vào năm 2032 nhưng riêng hai thành phố lớn sẽ thực hiện sớm hơn vào năm 2028 để đảm bảo sự đồng bộ với các chính sách xanh hoá đô thị.
Yêu cầu từ ngày 1-1-2029 tất cả xe ở Hà Nội, TP HCM phải đạt ít nhất Mức 2
Một điểm nhấn quan trọng trong lộ trình là việc yêu cầu tất cả phương tiện lưu hành trong phạm vi hai thành phố phải đạt tối thiểu tiêu chuẩn Mức 2 bắt đầu từ đầu năm 2029. Điều này đồng nghĩa với việc loại trừ hoàn toàn hoặc buộc nâng cấp những xe quá cũ không đáp ứng được mức tối thiểu này nhằm ngăn chặn nguồn phát sinh khí độc hại gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân.
Đặc điểm và ảnh hưởng của việc áp dụng quy chuẩn khí thải mới tại hai thành phố lớn
Việc triển khai các mức tiêu chuẩn mới mang lại nhiều thay đổi đáng kể cho hoạt động vận tải cũng như đời sống xã hội tại Hà Nội và TP HCM. Dù mang lại lợi ích thiết thực về môi trường nhưng quá trình thích nghi đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương, doanh nghiệp vận tải và người dân nhằm hạn chế những tác động tiêu cực không mong muốn.
Tỷ lệ phương tiện không đạt chuẩn khi áp dụng Mức 4 tại Hà Nội – TP HCM khoảng gần 16%
Theo thống kê ban đầu, khoảng gần 16% số lượng phương tiện hiện đang lưu hành ở hai thành phố lớn sẽ không đáp ứng đủ yêu cầu của Mức tiêu chuẩn thứ tư khi được áp dụng rộng rãi. Điều này cho thấy cần có kế hoạch cụ thể nhằm xử lý số lượng đáng kể phương tiện cũ kỹ để tránh tình trạng ùn tắc hoặc vi phạm luật giao thông do lỗi kỹ thuật.
Tác động đến nhóm xe tải, xe đầu kéo phục vụ vận tải hàng hóa
Nhóm phương tiện chuyên dùng phục vụ vận tải hàng hóa như xe tải hay đầu kéo cũng chịu ảnh hưởng rõ rệt bởi việc siết chặt quy định này. Vì đây là những dòng xe thường có tuổi đời lâu hoặc sử dụng nhiên liệu gây ô nhiễm cao nên yêu cầu nâng cấp hoặc thay thế sẽ làm thay đổi cơ cấu đội phương tiện vận tải hàng hóa cũng như cách thức hoạt động logistics trong khu vực.
Ảnh hưởng đến chi phí vận tải và logistics, đặc biệt tại TP HCM với hệ thống cảng lớn
Tại TP HCM – trung tâm kinh tế lớn và sở hữu hệ thống cảng biển quan trọng của cả nước – việc áp đặt tiêu chuẩn khí thải cao hơn sẽ kéo theo chi phí vận chuyển tăng do cần đầu tư nâng cấp thiết bị hoặc thay thế phương tiện. Điều này tác động trực tiếp đến giá cả logistics cũng như chuỗi cung ứng hàng hóa nội địa lẫn quốc tế, đòi hỏi sự điều chỉnh chiến lược phù hợp của doanh nghiệp để duy trì tính cạnh tranh.
Đánh giá tác động của việc áp dụng quy chuẩn Mức 5 trên toàn quốc còn hạn chế
Mặc dù mục tiêu cuối cùng hướng tới việc đưa ra Quy chuẩn Mức 5 ở toàn quốc vào năm sau nhưng hiện tại đánh giá chung cho thấy tác động thực tế vẫn còn hạn chế do lượng lớn phương tiện cũ chưa thể đáp ứng nhanh chóng. Do đó cần có kế hoạch truyền thông rõ ràng cùng hỗ trợ tài chính mạnh mẽ nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi diễn ra thuận lợi và bền vững.
Quan điểm và kiến nghị từ các bộ ngành liên quan
Bộ Xây dựng đồng thuận với lộ trình quy chuẩn khí thải được đề xuất
Cân nhắc kỹ lưỡng việc siết chặt quy chuẩn đối với nhóm xe sản xuất giai đoạn 2017–2021 tại Hà Nội, TP HCM
Thận trọng trong việc áp dụng sớm quy chuẩn Mức 5 để tránh gây xáo trộn thị trường
Giải pháp hỗ trợ và các biện pháp đồng bộ trong việc thực hiện lộ trình quy chuẩn khí thải
Nâng cao quy chuẩn khí thải ô tô là bước tiến cần thiết cho tương lai bền vững tại Hà Nội và TP HCM
Việc đề xuất xe ô tô ở Hà Nội và TP HCM áp dụng quy chuẩn khí thải cao hơn, sớm hơn thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Chính phủ trong công cuộc bảo vệ môi trường sống đô thị vốn đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi ô nhiễm không khí. Quá trình triển khai nếu có sự phối hợp đồng bộ cùng các biện pháp hỗ trợ kịp thời sẽ giúp tạo ra sự chuyển biến tích cực lâu dài, hướng tới một hệ sinh thái giao thông xanh sạch thân thiện với sức khỏe người dân.
